Lễ cất nóc, hay còn được gọi bằng những cái tên mộc mạc như lễ đổ mái, hay mỹ miều hơn là lễ Thượng Lương (trong tiếng Hán, "Thượng" nghĩa là trên, "Lương" là xà nhà), đánh dấu thời khắc quan trọng khi thanh giữa của nóc nhà được đặt lên, kết nối phần mái dốc với toàn bộ công trình.
Đây là một trong những nghi lễ truyền thống không thể thiếu trong văn hóa xây dựng của người Việt, từ những ngôi nhà bình dị cho đến những tòa cao ốc đồ sộ. Lễ cất nóc sẽ được diễn ra vào ngày đổ trần lợp mái hoặc đổ bê tông cho sàn mái.
Buổi lễ như lời khẳng định về sự hoàn thiện của phần thô, mở ra giai đoạn cuối cùng trước khi công trình được đưa vào sử dụng. Chính ý nghĩa đặc biệt ấy đã khiến cho nghi lễ này luôn được tổ chức một cách long trọng và đầy đủ nhất.
Theo quan niệm từ ngàn đời, lễ cất nóc mang trong mình ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Đó là lời báo cáo đầy thành kính lên thần Thổ Công, vị thần cai quản đất đai, về việc xây dựng đã gần hoàn thành, và ngôi nhà/công trình sắp trở thành tổ ấm/nơi an cư lạc nghiệp của gia chủ.
Cũng trong khoảnh khắc linh thiêng ấy, gia chủ gửi gắm mong ước về sự che chở, ban phước lành, bình an và tài lộc cho bản thân và các thành viên trong gia đình.
Không chỉ với những ngôi nhà đơn lẻ, lễ cất nóc càng được các chủ đầu tư của những công trình lớn như chung cư, cao ốc... đặc biệt coi trọng.
Nghi lễ được tổ chức bài bản, chỉnh chu thể hiện sự cẩn trọng, tỉ mỉ, đồng thời gửi gắm niềm tin mãnh liệt vào sự may mắn, thuận lợi cho công việc kinh doanh. Hơn thế nữa, lễ cất nóc còn là dịp để xây dựng và quảng bá hình ảnh thương hiệu một cách ấn tượng và đầy ý nghĩa.
Lễ cất nóc nhà – nghi thức thiêng liêng kết nối trời đất, cầu mong bình an và thịnh vượng cho tổ ấm mới. Để buổi lễ diễn ra trang trọng và đầy đủ nhất, gia chủ cần chuẩn bị mâm lễ vật với lòng thành kính dâng lên thần linh, gia tiên:
Lễ vật chính:
Gà trống luộc: Chọn gà trống to, khỏe mạnh, luộc chín, bày biện đẹp mắt trên đĩa lớn.
Xôi hoặc bánh chưng: Tượng trưng cho sự no đủ, sung túc.
Bộ tam sinh: Bao gồm một miếng thịt luộc, một con tôm luộc và một quả trứng luộc, tượng trưng cho trời đất và vạn vật.
